Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie skupia ludzi, dla których bliskie są wartości Małej Ojczyzny – Kaszub. Zinstytucjonalizowana forma organizacji pozarządowej sprzyja podejmowaniu wszelkiego rodzaju działań w kształtowaniu tożsamości mieszkańców regionu.
Somoniński oddział ZKP powstał w 1979 roku. Wówczas Maria Brusznicka, dyrektorka GOKSiR-u, doprowadziła do spotkania założycielskiego nowego partu (oddziału). Niemałe tu zasługi Feliksa Marszalkowskiego z Kartuz, który optował za powstaniem organizacji. Teren Gminy Somonino to typowo kaszubski mikroregion – ludzie tutaj mówią na co dzień po kaszubsku, to ich domôcy jãzëk. Sekretarz Aleksandra Majkowskiego wręczył legitymacje pierwszym członkom w maju 1979. Warto przypomnieć ich nazwiska: Maria Brusznicka, Józef Hudela, Maria Keller, Jan Czapiewski, Zdzisław Dawidowski, Gerard Kulas, Albin Lewandowski, Stanisław Zielonka, Dorota Podogrodzka, Adela Itrich, Stefania Czenstkowska, Stanisław Żakowski, Stefan Klasa, Irena Ciepierska, Edmund Kobiela, Bogusława Kuchta, Janina Lis, Hubert Leszkowski, Henryk Pipiórka, Benedykt Rychert i Szymon Słomski.
Kadencja władz w ZKP trwa 3 lata. Prezesami oddziału w tym czasie byli:
- Gerard Kulas (1979-1980)
- Zdzisław Dawidowski (1980-1983)
- Stanisław Zielonka (1983-1989)
- Albin Lewandowski (1989-1993)
- Józef Hudela (1994-1995)
- Mirosław Szalewski (1995-2001)
- Elżbieta Bugajna (2001-2007, 2010-2013)
- Irena Zielka (2007-2010)
- Karolina Pioch (2013-2016)
- Grzegorz Adamczyk (2016-nadal)
40 lat to długi odcinek czasu w działalności organizacji, w której wszelkie działania podejmowane były z potrzeby serca, bezinteresownie, bez żadnej gratyfikacji finansowej. Często nakładem własnych środków, nie mówiąc o poświęconym czasie. Wszystko dla Kaszub, dla podtrzymania rodzimej tradycji i kultury.
Siedzibą oddziału jest Gminny Ośrodek Kultury, gdzie znajduje się salka kaszubska. Współpraca z długoletnim dyrektorem GOK-u, Marianem Kowalewskim układała się bardzo harmonijnie, zawsze miał dla zrzeszeńców dobre słowo – sam też należy do ZKP. Dzięki uprzejmości dyrektora w GOK-u odbywały się walne zebrania, spotkania opłatkowe i wydarzenia kulturalne (promocje, wieczorki poetyckie, jubileusze, konkursy).
Dużym wydarzeniem logistycznym i kulturalnym było poświęcenie sztandaru oddziału w 1995 roku. Starania o nadanie imienia zostały zapoczątkowane w kadencji Albina Lewandowskiego, a sfinalizowane za prezesury Józefa Hudeli. Od tej pory członkowie oddziału ze czcią traktują swoją stanicę i zabierają ją na różnego rodzaju uroczystości. Kolejne wydarzenie podobnego typu to przybicie gwoździ do drzewca sztandaru w 2004 roku w 25. rocznicę istnienia oddziału za prezesury Elżbiety Bugajnej. Obecna 40. rocznica na początku drugiej kadencji Grzegorza Adamczyka również okazała się wielką manifestacją społeczności zrzeszonej.
Warto wskazać obszary, w których koncentrowały się przedsięwzięcia zrzeszeńców:
a) Współpraca z kościołem, msze święte z liturgią słowa w języku kaszubskim, kaszubskie drogi krzyżowe, różaniec i msza fatimska. Szczególne słowa podziękowania należą się ks. kanonikowi Hubertowi Kitowskiemu z goręczyńskiej parafii, bëlnémù Kaszëbie, który całym sercem wspiera zrzeszeńców i zawsze ma dla nich dobre slowo. Księdzu kanonikowi niezawodnie towarzyszy grą i śpiewem organista Zygmunt Brylowski. Wielkim przyjacielem Kaszubów był nieżyjący już ksiądz prałat Edmund Kosznik.
b) Coroczny lipcowy odpust u Matki Boskiej Królowej Kaszub w Sianowie – udział pocztów sztandarowych, czytania, procesja z darami – w ramach współpracy z Radą Partów Westrzédnëch.
c) Udział w Zjazdach Kaszubów (autokarem, pociągiem Transscacubia) oraz wyjazdy na Dzień Jedności Kaszubów, w Zjazdach Delegatów ZKP i wyborach prezesa ZG oraz uroczystościach ogólnozrzeszeniowych (opłatek, jubileusze).
d) Pielgrzymki na spotkania z Janem Pawłem II w Gnieźnie (1997), Pelplinie (1999), Krakowie (2002), wycieczki, m. in. do Gietrzwałdu i Świętej Lipki.
e) Ogólnozwiązkowa Inauguracja Dnia Jedności Kaszubów 18 marca 2009 roku połączona z nadaniem imienia Ziemi Kaszubskiej szkołom w Goręczynie. W tym czasie w goręczyńskim gimnazjum aktywnie działało Koło Młodych Kaszubów z przewodniczącą Weroniką Baran.
f) Spotkania kulturalne z poetami, naukowcami, pisarzami, zwłaszcza cykliczna impreza „Tłusty czwartek w poetyckim nastroju”; gości byli m.in. Karolina Serkowska, Ida Czaja, Tomasz Fopke, Eugeniusz Pryczkowski, prof. Breza, prof. Śliwiński, prof. Gąsiorowski. Promocja tomiku poetyckiego „Miłotã niosã” E. Bugajnej.
g) Konkursy recytatorskie Rodnej mowy – obecnie organizuje je GOK w Somoninie.
h) Udział w uroczystościach lokalnych: dożynki, poświęcenie sztandarów szkół w gminie Somonino, jubileusze ks. prałata Edmunda Kosznika, ks. kanonika Huberta Kitowskiego.
i) Msze św. za Ojczyznę w Lesie Hopowskim 11 listopada, udział pocztu sztandarowego w procesji Bożego Ciała cyklicznie w różnych parafiach na terenie gminy.
j) Konkursy dla dzieci i młodzieży, m.in. związane z Rokiem Floriana Ceynowy (2011), z Rokiem Hieronima Derdowskiego (2002), z jubileuszem 25-lecia oddziału (2004).
k) Spotkania integracyjne w Ostrzycach (2003), u sołtysa w Sławkach (2011), wyjazd do kina na film „Dwie korony” (2017). Coroczne spotkania opłatkowe wszystkich członków i sympatyków oddziału.
l) Udział w projektach, np. dotyczącym spisu powszechnego w 2011 roku: Gôdôsz pò kaszëbskù? Spisz sã!
m) Wprowadzenie kaszubskich nazw ulic w Ostrzycach w drugiej połowie lat 90-tych (za wójta Mirosława Szalewskiego) oraz dwujęzycznych nazw miejscowości w gminie Somonino w 2011 roku (zapoczątkowano starania za wójta Mieczysława Flisikowskiego, tablice ustawiono za wójta Mariana Kryszewskiego).
n) Wydanie publikacji „25 lat oddziału ZKP w Somoninie” (E. Bugajna 2004). Na początku lat 80-tych oddział wydawał biuletyn „Klëka”, wznowiony w 1990 roku, który później przekształcił się w gminną gazetkę „Wójtowô Klëka” (od X 1991 roku).
o) Odprowadzanie na miejsce wiecznego spoczynku członków oddziału i działaczy.
Członkowie oddziału pełnili i pełnią odpowiedzialne funkcje we władzach ZKP: Mirosław Szalewski był wiceprezesem ZG, Elżbieta Bugajna jest członkiem Rady Naczelnej ZKP oraz Rady Języka Kaszubskiego.
Odznaczenia i wyróżnienia:
Medal Stolema – Zespół Folklorystyczny „Hopowianie” (1987 – kierownik zespołu Jerzy Walkusz).
Skra Ormuzdowa – Marian Kowalewski (2006) i Elżbieta Bugajna (2016).
Medale z okazji 50-lecia ZKP (2006): Jerzy Walkusz, Józef Hudela, Elżbieta Bugajna.
Wyróżnienia z okazji 60-lecia ZKP (2016): ks. Hubert Kitowski, Grzegorz Adamczyk.
Sukcesy: tytuł Arcyméstra Kaszëbsczégò Pisënkù – Elżbieta Bugajna (2017).
Przez 40 lat istnienia oddziału ZKP w Somoninie przez jego szeregi przewinęło się ponad 200 członków. Należeli doń także członkowie Zespołu Folklorystycznego „Hopowianie” z Hopowa z Jerzym i Krystyną Walkuszami. Jedni odchodzili, inni przychodzili. Młodzi zakładali rodziny, wyprowadzali się – kontakt się urywał. Pamięć pozostała. W jubileuszowej Mszy świętej 21 września br. uczestniczyli też państwo Maria i Tadeusz Węsierscy – na początku lat osiemdziesiątych aktywni członkowie oddziału, którzy opuścili później teren Gminy Somonino. Z sentymentem wspominali tamten okres. Bardzo dziękujemy.
E. Bugajna