Leszek Żurek. Lutry. Dokument wyobrażony

Termin: 12.11.2017 – 30.01.2018

Miejsce: Gdańska Galeria Fotografii, Zielona Brama,

Muzeum Narodowe w Gdańsku, Długi Targ 24, Gdańsk

Wystawa „Lutry. Dokument wyobrażony” to subiektywna dokumentacja pozostałości po społeczności protestanckiej żyjącej na Pomorzu, a dokładniej na Kaszubach, do 1945 roku. Tytuł wystawy i projektu to pogardliwe określenie ludności pochodzenia niemieckiego wyznania ewangelickiego a dokładniej luterańskiego. Tak często nazywano ich na Kaszubach, gdzie przeważali katolicy obrządku rzymskiego, narodowości polskiej (kaszubskiej), czasem pochodzenia niemieckiego. Kaszubi i Lutry żyli obok siebie przez setki lat, zagroda w zagrodę, dom w dom. Była między nimi zarówno zgoda, jak i niechęć. Łączyły ich interesy, więzy krwi, praca w polu na nieurodzajnej ziemi, bieda, a często też szczere przyjaźnie. Niechęć i wrogość najczęściej były podsycane z zewnątrz przez konflikty na tle narodowościowym.  Wszystko skończyło się z nadejściem II wojny światowej. Przemoc Nazistów, zrodziła nienawiść do ludności niemieckiej. Ostateczny kres wzajemnych kontaktów Kaszubów i Luteran nastąpił w 1945 roku, kiedy to jedną decyzją zakończono okres kilkusetletniego sąsiedztwa. Pozostały domy, gospodarstwa, świątynie, cmentarze. W opuszczonych domostwach pojawili się nowi sąsiedzi. W kościołach zamalowano wizerunki Marcina Lutra. Stopniowa pamięć miejscowych o tych, którzy musieli odejść, zatarła się. Coraz mniej było śladów po dawnych mieszkańcach. W latach 70. „zniknęła” większa część miejskich cmentarzy ewangelickich. Te na wsiach powoli zarastały, ale trwały. Do dziś pozostało ich niewiele, a fakt ich nielicznej obecności to świadectwo skutecznego wymazania z historii obecności innej nacji. Poprzez zawirowania dziejowe obarczonej winą, skazanej na wygnanie i wyrugowanej z pamięci zbiorowej.

Artysta wizualny Leszek Żurek szuka dziś sposobu na przywrócenie atmosfery tamtego świata przeszłości w swoich czarno-białych fotografiach. Formalnie sięga po środki podnoszące napięcie i dramaturgię zdjęć, jak na przykład wielokrotna ekspozycja czy element ruchu. Tematycznie tworzy dokument wyobrażony we własnej pamięci i złożony z zasłyszanych historii. Jego fotografie są próbą oddania indywidualnej narracji i wytworem nieobiektywnej dokumentacji śladów ludzi i świata minionego. Nawiązuje do graficznej dokumentacji obiektów archeologicznych Piranesiego, w których autor poszerzał realnie istniejące budowle o własne widzenie zachowanych fragmentów starożytności.

Wystawie towarzyszy katalog poszerzający wiedzę na temat sytuacji społeczno-historycznej regionu Kaszub przed 1945 rokiem. W tekście głównym prof. dr hab.. Maciej Szymanowicz precyzyjnie określa tło topograficzne a zarazem etniczne ludności protestanckiej i katolickiej, analizując współczesną fotograficzną wizję Leszka Żurka. Wymiar socjologiczny  przerywania więzi sąsiedzkich tamtego czasu odnajdujemy w esejach Heleny Leman, która ustami ostatnich świadków rugowania ludności ewangelickiej opowiada historie z Połęczyna, Egiertowa, Kaplicy i innych kaszubskich wsi.

Drzwi kościoła w Hopowie.

Leszek Żurek jest tegorocznym stypendystą Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Marszałka Województwa Pomorskiego.

Leszek Żurek – absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku oraz Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu w dziedzinie fotografii. Wykładowca fotografii i psychofizjologii widzenia w Polsko-Japońskiej Akademii Technik Komputerowych, oddział Gdańsk. Autor fotografii dwóch publikacji albumowych Paradissus Marie oraz Kościół Mariacki w Żukowie. Twórca docenionych cykli fotograficznych (m.in. Moje ogrody, Powidoki, Sekrety, Niepamięci, Kalotypie, Z tego brzegu czasem widać drugi brzeg) oraz prac wideo (filmy Mantra, Powitanie prezentowane w ramach wykładów zagranicznych Krzysztofa Jureckiego pt. Suplement do polskiej sztuki wideo 1980–2006). Współpracuje z muzeami w Trójmieście, głównie z Muzeum Miasta Gdyni. W swych pracach zaprasza widza w podróż w głąb siebie. Posługując się fotografią, zadaje ważne pytanie o tożsamość minionych istnień oraz o trwałość pamięci.

23 listopada 2017 roku, godz. 16.30 zapraszamy na wydarzenie towarzyszące wystawie,  wykład prof. UAM dr hab. Macieja Szymanowicza pt. Odkrywanie terytoriów. Kreacja wizerunku Niemców i Ziem Odzyskanych w polskim fotoreportażu pierwszej dekady po II wojnie światowej, które będzie poświęcone sposobom kreowania wizerunku Ziem Odzyskanych w prasie powojennej.

Projekt dofinansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Stypendium Marszałka Województwa Pomorskiego.

Kuratorka: Małgorzata Taraszkiewicz-Zwolicka

Współpraca: Natalia Helman, Mariola Balińska, Maja Bieńkowska

Wystawa czynna do 30.01.2018

Od wtorku do niedzieli, w godz. 10.00 - 17.00

Wstęp 1, 2 zł

Gdańska Galeria Fotografii

Muzeum Narodowe w Gdańsku | Zielona Brama  ul. Długi Targ 24 | 80-828 Gdańsk  
tel. 58 307 59 12 w. 117-119   www.mng.gda.pl   ggf@mng.gda.pl